17 Dakika Okuma Süresi

Bir Ayrılık (Jodaeiye Nader Az Simin) Film Analizi

İçindekiler

Bir Ayrılık (Jodaeiye Nader Az Simin) Film Analizi

Bir Ayrılık (Jodaeiye Nader Az Simin) Film Analizi

Bir Ayrılık filmi Asghar Farhadi’nin üst-orta sınıf aile ilişkilerini ele aldığı ve bunu yaparken hukuk ve din kavramlarının İran’daki işleyişine dair eleştirel bir yaklaşım getirdiği özgün bir senaryoya sahiptir. Bu film, estetik ve eleştirel yaklaşımıyla Farhadi’nin başyapıtı olarak nitelendirilmektedir.

Farhadi, “Bir Ayrılık” filmi ile 61. Uluslararası Berlin Film Festivalinde “En İyi Film” dalında Altın Ayı ödülünü alarak İran sineması adına bir ilke imza atmıştır. Film sonrasında Oscar ödüllerinde “En İyi Yabancı Dilde Film” ödülünü de kazanmıştır.

İçerik Özellikleri

Öykü

Nadir ve Simin boşanmak üzere olan bir çifttir. Bu çiftin Termeh adında bir çocukları vardır. Nadir ve Simin boşanmanın ikinci celsesine kadar ayrı yaşamaya başlarlar. Nadir babasıyla ilgilenmesi için Raziyeh adında hamile bir bakıcı tutar. Raziyeh işe başladıktan sonra bir kaza geçirir ve bu sebeple Nadir’in babası mağdur olur. Olayı öğrenen Nadir Raziyeh’i iterek evden kovar. Raziyeh’in bu olayın ardından hastaneye kaldırılıp düşük yapmasıyla birlikte olay mahkemeye taşınır. Bir süre sonra her iki taraf kan parası konusunda anlaşırlar. Fakat Raziyeh’in Nadir’in suçlu olduğuyla ilgili tereddüdü sebebiyle kan parası ödenmez. Tüm bunların ardından Nadir ve Simin boşanma davasının ikinci celsesine gelirler. Termeh’in kiminle yaşayacağı sorusuyla filmin hikayesi sonlanır.

Filmin sonunda Termeh’in kararının gösterilmemesi sebebiyle öykü biçiminin açık uçlu olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte, öykünün iki farklı düzlemde ilerlediğini görüyoruz. Filmde, Nadir, Simin, Termeh ve Hodjat, Raziyeh, Somayeh ailelerinin hikayeleri eş zamanlı olarak işlenmektedir. Anlatım biçimine baktığımızda ise öykünün doğrusal bir şekilde ilerlediğini söyleyebiliriz.

Olay Örgüsü

Simin, kızı Termeh’in daha iyi koşullarda yaşamasını istediği için yurtdışına gitmek ister. Eşi Nadir ise Alzheimer hastası babasını yalnız bırakmak istemez ve Simin ile boşanmak durumunda kalırlar. Bu süreçte Simin evden ayrılır. Nadir ise babası için Raziyeh adında bir bakıcı tutar. Raziyeh hamile bir kadındır ve Hodjat’tan izinsiz bir şekilde bu işe girmiştir. Raziyeh, Nadir’in babasıyla ilgilendiği bir gün Nadir’in babası sokağa çıkar. Raziyeh peşinden gider ve trafik kazası geçirerek çocuğunu kaybeder. Bir sonraki gün Raziyeh Nadir’in babasını yatağa bağlar ve hastaneye gider. Nadir eve geldiğinde babasının durumunu görür ve Raziyeh’i kapıdan iterek evden kovar. Bu itme vesilesiyle tekrar hastaneye giden Raziyeh’in çocuğunu düşürdüğü öğrenilir. Boşanma arifesinde olan Nadir ve Simin çifti hastaneye gider ve olay mahkemede biter. Bu mahkemede her iki tarafın da haklı sebepleri vardır. Olayı çözen durum ise Raziyeh’in Nadir’in itmesiyle çocuğunu kaybettiği konusunda tereddütlerinin olmasıdır. Her iki aile ve alacaklılar kan parası ödemesi için Hodjat ve Raziyeh’in evinde toplanırlar. Raziyeh’in bu tereddüdü ortaya çıkar ve Nadir’in suçsuz olduğu anlaşılır. Tüm bunların ardından Nadir ve Simin’in boşanma davasında Hâkim tarafından Termeh’e kiminle yaşayacağı sorulur. Nadir ve Simin salondan çıkarlar ve cevabı beklerler.

Filmin olay örgüsü neden sonuç ilkesine dayalı bir şekilde kurulmuş, her olay birbirini izleyecek şekilde sıralanmıştır. Olay örgüsündeki tek boşluk, Raziyeh’in kaza geçirdiği sahnedir. Asghar Farhadi tıpkı “Elly Hakkında” filminin senaryosunda olduğu gibi bu sahneyi göstermeyerek bir gizem yaratır. Bu gizem filmin dramatik yapısı açısından hayati önem taşımaktadır. Aksi takdirde seyirci erken bir şekilde Nadir’in suçsuz olduğunu anlayacaktır.

Tema

“Bir Ayrılık” filminin ana teması şu şekildedir: “Ekonominin, hukukun ve toplumsal statülerin doğru bir şekilde işlemediği bir toplumda insanların benliklerini inşa etmeleri, iyi bir aile hayatına sahip olmaları ve topluma ayak uydurabilmeleri mümkün değildir.” Filmdeki iki ailenin de sorunlarının temelinde bu durum vardır.

Nadir karakterinin içinde bulunduğu çıkmaz ise filmin bir diğer önemli temasıdır: “İnsanların her ne kadar kötü durumda da olsa ailesini, doğup büyüdüğü yeri terk etmesi kolay değildir.” Bu iki temadan yola çıkılarak şöyle söylenebilir: “Kötü koşullarda yaşayan insanlar ya kalıp büyük bir savaş vermek zorundadır ya da her şeyi geride bırakıp (yıkıp) kendi yoluna gitmek zorundadır.”

Bir diğer tema ise sınıf çatışması üzerinden ifade edilebilir: “Eşit yaşam koşullarına sahip olmayan insanlar arasında sınıfsal bir çatışma doğar.” Bu temanın vücut bulduğu karakter Hodjat’tır:

“Hodjat: Neden susayım? Hakkımı yesinler diye mi? Bir ayakkabı tamircisinde on yıl çalıştım. Beni kovdular ve ‘becerebilirsen git hakkını ara’ dediler. Dava açtım bir yıl boyunca gittim geldim. Sonunda, bir hiç. Git evde otur dediler. Ama bu sefer pes etmeyeceğim. Bu kez farklı. Kaybedecek hiçbir şeyim yok! Benim sorunum bu adam (Nadir) gibi konuşamamak.”[^1]

Bir diğer tema ise Termeh karakteri üzerinden ifade edilebilir: “Ebeveynler için çocuklarından vazgeçmek, çocuk için ise anne ve baba arasında bir tercih yapmak mümkün değildir.”

Karakterler

Filmin karakter tasarımında sınıfsal anlamda asimetrik bir ilişki kurulmuştur. Simin, Nadir ve Termeh karakterleri orta sınıfa mensup seküler karakterlerdir. Raziyeh, Hodjat ve Somayeh ise alt sınıfa mensup geleneksel karakterlerdir. Bu asimetri karakterlerin başta birbirleriyle ilişkilerinde olmak üzere, filmin her katmanında görülmektedir. İki farklı sınıfa mensup bu karakterlerin ortak özellikleri ise aynı kötü toplumsal koşullar altında yaşamalarıdır. Dolayısıyla tüm karakterler toplumsal koşullar altında ezilen kurbanlar olarak görülebilir.

Fotoğraf 1: Simin, Nadir ve Termeh ailesi Fotoğraf 2: Raziyeh, Hojdat ve Somayeh ailesi

Nadir (Peyman Moadi): Evli ve ailesine bağlı, orta sınıfa mensup bir karakterdir. Kızına ve babasına düşkünlüğünden ötürü her şeyi göze alır. Değişime kapalı sert bir yapısı vardır. Duygularını belli etmekten sakınır ve inatçıdır.

Simin (Leyla Hatemi): Yaşadığı toplumsal koşullardan rahatsız olan, orta sınıfa mensup, evli ve seküler bir kadındır. Kızının iyiliği için boşanmayı dahi göze alır. Nadir gibi inatçı bir kişiliğe sahiptir. Nadir’e nazaran vicdani yönü daha kuvvetlidir.

Raziyeh (Sareh Bayat): Alt sınıfa mensup, evli, yoksul ve hamile bir kadındır. Kocası Hodjat yüzünden evin geçim yükünü sırtında taşıyan, çalışkan bir kadındır. Dini kurallara bağlıdır.

Hojdat (Shahab Hosseini): Alt sınıfa mensup, işsiz ve öfke kontrolünü sağlayamayan bir karakterdir. Üst sınıfa mensup insanlara karşı belirgin bir öfkesi vardır. Eşine karşı baskıcı bir tutumu vardır. Ailesinin geçimini sağlayamamanın ağırlığı altında ezilmektedir. Bu yüzden günaha girmeyi göze alabilecek kadar gözü kararmıştır.

Termeh (Sarina Farhadi): Ortaokula giden duygusal bir karakterdir. Anne ve babasının boşanmasını istememektedir. Ailesine düşkündür. Aile bireylerinin eylemlerini sorgulamasına rağmen onların arkasında duran bir karakterdir.

Somayeh (Kimia Hosseini): 6-7 yaşlarında bir kız çocuğudur. Küçük yaşına rağmen ailesinde olan bitenleri kavrayabilen ve annesinin yalanlarını saklayan bir karakterdir. Erken yaşta olgunlaşmak zorunda kalmıştır. Babası Hodjat gibi Nadir ve ailesine karşı bir öfke içindedir. Fakat bu öfke sınıfsal bir öfkeden ziyade, Nadir’in ailesi yüzünden kendi ailesinin dağılmasından kaynaklanan bir öfkedir.

Çatışma

Filmin ana çatışması adından da anlaşılacağı üzere ayrılık ile ilgilidir. Bu ayrılığın toplum ve karakterler düzleminde iki farklı karşılığı vardır.

Gitmek (Daha iyi bir gelecek için)Kalmak (Mücadele etmek için)
SiminNadir

Simin ve Nadir’in yaşadığı bu çatışmanın merkezinde Termeh vardır. Boşanmak üzere olan çiftin çatıştığı bir diğer nokta ise Termeh’in kiminle yaşayacağıdır. Bu aynı zamanda Termeh karakterinin de çatışmasıdır.

Termeh
Simin (Anne)                   Nadir (Baba)

Filmin ana çatışmalarından biri de sınıfsal çatışmadır. Bu çatışmayı da şu şekilde ifade edebiliriz:

Orta SınıfAlt Sınıf
Simin, Nadir, TermehRaziyeh, Hodjat, Somayeh

Farklı sınıflardan olan bu insanların hayata bakış açısı anlamında da çatıştıklarını görüyoruz.

Modern Yaşam TarzıGeleneksel Yaşam Tarzı
Simin, Nadir, TermehRaziyeh, Hodjat, Somayeh

Filmdeki somut çatışmalardan biri de Nadir’in Raziyeh’in doğmamış çocuğunun ölümüne sebep olup olmadığı ile ilgilidir.

Suçlu (!)Mağdur
NadirRaziyeh, Hodjat, Somayeh

Suçlu ve mağdur çatışmasının Nadir tarafından karşılığı ise babasının bağlanması üzerinden ifade edilebilir.

Suçlu (!)Mağdur
RaziyehNadir, Nadir’in Babası, Termeh

Biçem Özellikleri

Sinematografi

“Bir Ayrılık” filminin sinematografik yaklaşımının dramatik yapı ile kurduğu en temel ilişki, filmin girişindeki mahkeme sahnesinde görülmektedir. Bu sahnede kamera hâkimin öznel bakış açısıyla boşanmak isteyen çiftlere bakmaktadır. Yönetmenin bu tercihiyle seyirciyi konumlandırmak istediği nokta olaylara tarafsız bir şekilde bakan (özdeşleşmeyen) bir hâkim konumudur.

Fotoğraf 3: Nadir ve Simin boşanmak için mahkemede

Filmin geri kalanında da kameranın karakterlere ve olaylara karşı nesnel bir bakış açısıyla kullanıldığını görüyoruz.

“Godfrey Cheshire’a göre, evin içindeki cam bölmeler görüntü yönetmeni Mahmoud Kalari’nin karakterleri takip eden akıcı el kamerası onları sürekli yeniden çerçevelemesini sağlamasının yanı sıra karakterle seyirci arasına mesafe koymasını da sağlar. Bakış açımızın, düşüncelerini ve gerekçelerini kavramaya ve onlarla ilgili duygularımızı çözmeye çalıştığımız karakterlerin birinden diğerine geçerek sürekli olarak değişmesini sağlayan bu teknik, dramanın duygusal ve ahlaki dinamiklerini eşleştiren görsel bir dinamik oluşturur.”[^2]

Filmde yer yer üst açı kullanılmış olsa da çekimler ağırlıklı olarak göz hizasındadır. Filmin genelinde göğüs plan ve bel plan kullanılmıştır. Kamera hareketli bir şekilde -adeta bir gözlemci gibi- karakterlerin arasında dolaşmaktadır. Bu nedenle filmde bir belgesel havası hâkimdir.

Hodjat’ın Nadir’e kafa attığı kavga sahnesinin -Elly Hakkında filmindeki kavga sahnesinde olduğu gibi- genel planda çekildiği görülmektedir. Bu tercih filmin gerçekçi atmosferini desteklemektedir.

Fotoğraf 4: Nadir ve Hodjat’ın kavga ettiği sahne

Filmde doğal mekanlar kullanılmakla birlikte, doğal bir ışıklandırma tercihinin yapıldığını görüyoruz. Gündüz sahnelerinde güneş ışığı, gece ise sokak lambaları ve diğer çevresel ışıklar kullanılmaktadır. Filmde ağırlıklı olarak kahverengi ve yeşil renkleri hâkimdir. Herhangi bir efekt kullanılmamış ve gerçekçi bir atmosfer yaratılmıştır.

Fotoğraf 5: Güneş ışığıyla aydınlatma Fotoğraf 6: Gece lambasıyla aydınlatma

Mizansen

Asghar Farhadi “Bir Ayrılık” filminin ilk sahnesinde tıpkı “Elly Hakkında” filminde olduğu gibi klostrofobik bir mekân tercihi yapmıştır. Bu sahne bir fotokopi makinesinin içerisindedir. Kimlik, pasaport gibi yasal belgeler taranmaktadır. Bu belgeler farklı insanlara aittir. Farhadi’nin mercek altına alacağı belgelerin sahipleri ise filmin ana karakterleri olan Nadir ve Simin’in belgeleridir.

Fotoğraf 7: Simin’in kimlik fotokopisi

Fotoğraf 8: Nadir’in kimlik fotokopisi

Filmin geneline baktığımızda mekanların kapalı mekanlar olduğunu görüyoruz. Stüdyo çekimleri yapılmamıştır. Nadir ile Simin’in evi, Raziyeh ile Hodjat’ın evi, mahkeme salonu, hastane, okul ve iş yerleri, hepsi gerçek ortamlardır. Nadir ile Simin’in evi orta sınıfa özgü batılı tarzda bir dekorasyona sahiptir. Bakımlı, derli toplu bir evdir. Evin içerisinde birçok pencere ve kapı vardır. Bu yapı evi dolambaçlı bir hale getirmiştir. Karakterler bu dolambaçlı yapı içerisinde birbirlerinden uzak ve sıkışmış bir haldedirler. Hodjat ve Raziyeh’in evi ise alt sınıfa özgüdür ve geleneksel tarzda dekore edilmiştir. Yerlerde minderler vardır ve herkes birbirini görmektedir. Duvarlarında çatlaklar olan, bakımsız bir evdir. Bu ev, Nadir ve Simin’in evine göre çok daha sade düzenlenmiştir.

Fotoğraf 9: Termeh pencerenin ardından annesine bakarken Fotoğraf 10: Raziyeh ve yaşadığı evin mutfağı

Nadir ile Simin’in evindeki pencerelerin karakterler arasında bir duvar ördüğü düşüncesinden hareketle, Hodjat’ın Nadir’in çalıştığı bankaya gelip onunla pencerenin ardından konuşmasını da bu düzlemde değerlendirebiliriz. İkilinin arasındaki bu pencere onların sınıfsal farklılıklarını göstermektedir. Hodjat’ın Nadir’in arabasının camını kırmasını da bu düzlemde değerlendirebiliriz.

Fotoğraf 11: Hodjat camın ardından Nadir’le konuşurken Fotoğraf 12: Nadir’in arabasının kırık camı

Karakterlerin kostüm tasarımında da gerçekçi bir yaklaşımın tercih edildiğini görmekteyiz. Simin modern bir tunik, Raziyeh ise kara çarşaf giymiştir. Bu kostümler onların toplumsal konumlarını ortaya çıkarmaktadır.

Fotoğraf 13: Simin’in giyim tarzı Fotoğraf 14: Raziyeh’in giyim tarzı

Diegetik olmayan müzik kullanımı yalnızca final sahnesinde jenerikle birlikte kullanılmıştır. Bu tercih ile filmin dramatik yapısı desteklenmiştir.

Filmde profesyonel ve amatör oyuncular kullanılmıştır. Oyuncuların tamamında doğal bir oyunculuk hâkimdir. Çocuk oyuncular dahi, dramatik yapıyı ve atmosferi destekleyecek bir şekilde gerçekçi performanslar sergilemektedirler.

Kurgu

“Bir Ayrılık” filminin kurgusal zamanı yaşamın doğal akışına uygun bir şekilde, şimdiki zaman şeklinde ilerlemektedir. Hayedeh Safiyari, filmin kurgusunda ağırlıklı olarak kesmeler kullanmıştır. Bu yöntem sayesinde kurgu kendini hissettirmemiş ve eylemde kesinti olmamıştır.

Filmde kullanılan iki kritik kesme vardır. Bunlardan ilki Raziyeh’in kazasının gösterilmeyip direkt olarak langırt oynanan sahneye yapılan kesmedir. Langırt sahnesindeki olumlu hava sayesinde kazanın olmadığı izlenimi yaratılmıştır. Bu sayede gizem finale kadar korunabilmiştir.

Fotoğraf 15: Raziyeh Nadir’in babasına bakarken Fotoğraf 16: Nadir, Termeh ve Somayeh Langırt oynarken

Bir diğer kesme ise Nadir’in Termeh ile birlikte merdivenlerde olay yerini incelediği sırada kapının arkasına geçip olayı prova ettiği yerde kullanılmıştır. Burada yapılan kesme ile bir zaman atlaması yapılmıştır.

Fotoğraf 17: Nadir olay yerinde prova yaparken Fotoğraf 18: Nadir olay yerinde polislere olayı gösterirken

Filmde kesmelerin olmadığı ve bu sayede dramatik etkinin arttırıldığı iki uzun sahne vardır. Bunlardan ilki Nadir’in babasını yıkadığı, ikincisi ise Nadir ve Simin’in adliye koridorlarında Termeh’in kararını bekledikleri sahnelerdir.

Fotoğraf 19: Nadir babasını yıkarken Fotoğraf 20: Simin ve Nadir Termeh’in kararını beklerken

Filmde kesme haricinde kullanılan tek bir geçiş efekti vardır. Bu da Nadir, Simin ve Termeh’in Raziyeh’lerin evinden döndüğü sırada Termeh’in yüzüne yapılan yakın plandan mahkeme salonuna yapılan karartma geçişidir. Karartma aracılığıyla zaman atlaması yapılmıştır.

Fotoğraf 21: Termeh Nadir ve Simin’e bakarken Fotoğraf 22: Mahkeme salonunda bir kadın ve oğlu

Anlatı Yapısı

Filmin giriş (prolog) bölümünde bir fotokopi makinesinin içinde farklı insanlara ait resmi evrakların fotokopisinin çekildiği görülmektedir. Bu evraklardan sonuncusu Nadir ve Simin’e ait evraklardır. Bu sahne, “Elly Hakkında” filminin girişindeki sadaka kutusu sahnesiyle yaratılan klostrofobik etkiyi yaratmıştır. Asghar Farhadi’nin anlatının giriş kısmında yaptığı bu tercihin sebebi, gündelik hayat içerisinde herhangi bir insanın hikayesine eğileceğini ve buna benzer birçok hikâye olduğunu yansıtmak istemesinden ötürüdür.

Fotokopi sahnesinin ardından mahkeme salonu sahnesi gelmektedir. Bu sahnede karakterler ve içinde bulundukları durum genel hatlarıyla serimlenmiş ve ana çatışmalar belirginleştirilmiştir. Nadir ve Simin boşanmak üzere mahkemeye gelmiştir. Boşanma sebepleri diyaloglar aracılığıyla hemen anlaşılır. Simin kızının geleceği için yurtdışına gitmek istemekte, Nadir ise babasını geride bırakmak istememektedir. İkilinin uzlaşamadığı konu ise kızları Termeh’in kiminle kalacağıdır. Hâkim bu noktada nihai bir karara varmaz ve çocuğun durumunu kendilerinin çözmesi gerektiğini söyleyerek davayı bir sonraki tarihe erteler. Seyirci bu sahneyle birlikte hâkim konumuna geçmiştir. Tıpkı bir fotokopi makinesi gibi Nadir ve Simin’in hayatının fotokopisini çekecek ve objektif bir karar verecektir. Dolayısıyla mahkeme sahnesinin Farhadi’nin anlatıda özdeşleşmeyi kırdığı bir sahne olduğu söylenebilir. Seyirci tüm süreci tarafsız bir şekilde izlemeye başlayacaktır.

Bir sonraki sahne Nadir ve Simin’in evidir. Simin’in eve girdiği sahnede sınıf çatışmasına dair küçük bir detay vardır. Simin tam eve çıkacağı sırada merdivenlerde eşya taşıyan işçilerle ücret konusunda tartışır. Bu durum sınıfsal çatışmanın hakim olduğu daha sonraki sahneler için bir önseme niteliğindedir.

Fotoğraf 23: Simin eşya taşıyan işçilerle konuşurken

Nadir ve Simin’in evindeki bu sahnede filmin diğer karakterleri serimlenir. Nadir’in babasının yardıma muhtaç biri olduğu, Termeh’in ise ailesinin boşanmasını istemediği ve ebeveynleri arasında sıkışıp kaldığı görülmektedir. Bu esnada filmin paralel ilerleyen ikinci öyküsünün kahramanı Raziyeh’in anlatıya dahil olduğunu görüyoruz. Raziyeh, Nadir’in babasının bakımı için Nadir ile ücret konusunda pazarlık etmektedir. İkili arasındaki diyaloglar ve tavırlar aracılığıyla sınıfsal ayrımlar oldukça belirgin bir şekilde görülmektedir.

Raziyeh, Simin’in etkisiyle işi kabul eder ve kızı Somayeh ile birlikte Nadir’in babasıyla ilgilenmek üzere eve gelir. Bu sahnede Raziyeh karakterinin daha yakından tanıtılması söz konusudur. Raziyeh’in hamile olduğu, dini değerlere aşırı bağlı olduğu ve Nadir’in babasının altını temizlemekle birlikte vicdan sahibi bir insan olduğu görülür.

Bu sahnenin ardından ana öykünün karakterlerine dönülür. Nadir ve kızı Termeh benzin istasyonundadır. Nadir, kızının para üstünü alması gerektiği konusunda ona bir ders verir. Bu sahneyle birlikte Nadir’in toplumsal koşullarla mücadele etme biçimini ve bunu kızına da aşılamak istediğini görmekteyiz.

Fotoğraf 24: Termeh araba için benzin satın alırken

Nadir ve Termeh eve döndüklerinde, Raziyeh Nadir’e babasının altını temizlediğini söyleyerek işi bırakmak istediğini belirtir. Bu sahnede öykü açısından önemli bir nokta vardır. Bu da Nadir’in Raziyeh’in hamile olup olmadığını bilip bilmediğinin belirgin olmamasıyla ilgilidir. Raziyeh bunu Termeh’in öğretmenine söyler ve bu esnada Nadir salonda değildir. Nadir mutfaktayken bu konuşmaları duymuştur fakat daha sonra duymadığını iddia edecektir.

Raziyeh’in işi bırakmasının ardından, iş için önerdiği eşi Hodjat’ın Nadir’in çalıştığı bankaya geldiğini görürüz. Bu sahnede Nadir ve Hodjat arasında bir cam vardır. Bu şekilde ikilinin sınıfsal farklılıkları vurgulanmaktadır. Bu durum diyaloglara da yansır ve bakım işi için ücret konusunda pazarlık yaparlar.

Bir sonraki gün Hodjat yerine tekrar Raziyeh’in işe geldiğini görürüz. Hodjat, alacaklıları yüzünden işe gelememiştir. Raziyeh işbaşı yapar ve bu iş gününde Nadir’in babası gazete almak üzere evden çıkar. Raziyeh onu aramaya çıktığında Nadir’in babası araç trafiğinin ortasında durmaktadır. Bu sahnede yaşanan kaza olay örgüsünden çıkarılmıştır. Direkt olarak olumlu bir havanın olduğu langırt sahnesine geçilir. Farhadi’nin anlatıda yarattığı bu boş alanlar olay örgüsünde gizem ve gerilimi arttırmak amaçlıdır.

Fotoğraf 25 Nadir’in babası araç trafiğinin ortasında yürürken

Daha sonraki iş gününde Raziyeh’in Nadir’in babasını evde bağlı bir şekilde bırakıp dışarı gittiğini görürüz. Bu sahnede Nadir ve Raziyeh arasında trajik bir çatışma doğar. İonna Kuçuradi, Sanata Felsefeyle Bakmak adlı eserinde trajiğin tanımını şu şekilde aktarır: “Trajik çatışmada çatışan değerlerin özelliği, yok edilenle yok eden değerlerin her ikisinin de yüksek ve aynı zamanda olumlu iki değer olmasıdır.” Raziyeh, doğmamış çocuğunun hareketsiz olduğunu fark ederek hastaneye gitmek zorunda kalmıştır. Fakat bunu yaparken şuursuz bir şekilde Nadir’in babasını yatağa bağlamıştır. Bu noktada ahlaki bir ikilem yaratıldığını görmekteyiz. Raziyeh trajik bir hata (hamartia) yapmış ve olaylar kontrolden çıkmıştır. Aynı trajik hatayı Nadir’in de Raziyeh’i kapıdan iterek yaptığını görürüz. Farhadi’nin yarattığı bu simetride iki olumlu değerin çatışmasından doğan Tragedya türünden faydalandığını söyleyebiliriz.

Fotoğraf 26: Nadir’in babasının yatağa bağlıyken

Filmin devamında Raziyeh çocuğunu kaybetmiş, Nadir’in babası ise ölümden dönmüştür. Bu sebeple Nadir ve Raziyeh’in mahkemede karşı karşıya geldiklerini görürüz. Hâkim konumundaki izleyicinin ve filmdeki hâkim karakterinin bu trajik olay karşısında kesin bir yargıya varması mümkün değildir. Farhadi karakterlere karşı demokratik bir tavır takınarak klasik anlatının en önemli özelliklerinden biri olan özdeşleşmeyi ortadan kaldırmıştır.

Mahkemenin ardından Nadir’in ailesinde çatırdamalar başlar. Bunda Hodjat’ın çocuğunu kaybetmenin verdiği öfkeyle Termeh’in okuluna gitmesinin ve öğretmeni yalancı şahitlikle suçlamasının etkisi vardır. Simin, Hodjat’ın Termeh’e zarar vereceğini düşünerek Nadir’i kan parası vermeye ikna etmeye çalışır. Nadir ise suçsuzluğunu ispat etmek istemektedir. Bu esnada Termeh’in de babasını korumak adına yalan ifade verdiğine şahit oluruz. Termeh de tıpkı Somayeh gibi ailesini korumak adına yalan söylemeye başlamış, bir yetişkine(!) dönüşmüştür.

Filmin son bölümünde iki aile kan parası ödemesi için Hodjat ve Raziyeh’in evinde bir araya gelirler. Bu sahnede Nadir, suçsuzluğunu ispat etmek için Raziyeh’e yemin ettirmeye çalışır. Bu kısım filmin doruk noktası olarak görülebilir. Raziyeh tereddüt içerisinde olduğu için yemin edemez. Alacaklıları geri çevirmek durumunda kalan ve rezil olduğunu düşünen Hodjat ise öfkeyle evden ayrılır. Dolayısıyla filmin başından itibaren işlenen sınıf çatışmasının iki aileye de zarar verdiği görülür. Ortada bir kazanan yoktur.

Filmin finalinde ise öyküde açık sonlu bir tercihin yapıldığı görülür. Mahkeme salonundaki Termeh’in annesi ve babası arasında yapacağı tercih belli değildir. Farhadi, bu sahnenin sonunda yeni bir düğüm atmış ve çözüme kavuşturmamıştır. Devamında adliye koridorlarında Termeh’in kararını bekleyen Nadir ve Simin’in görüntüsü üzerine jenerik akmaya başlar. Koridorda Nadir ve Simin gibi birçok insan ve öyküleri vardır. “Bir Ayrılık” filmi bu koridorda bekleyen insanlardan yalnızca ikisinin öyküsünü ele almıştır.

Tablo: 3. “Bir Ayrılık” Filminin anlatı biçemi tablosundaki yeri:

BiçemKlasik AnlatıModern Anlatı
BiçemOlay örgüsü öncelikliBiçem öncelikli
Kurmaca boyutuTutarlıTutarlı
Olay örgüsüNeden-Sonuç üzerine (Boşluksuz)Epizodik şekilde ama ilişkisel
Kapalı öykü tipiAçık sonlu ve yeni başlangıçlı (burgu sistem)
Karakter inşasıPsikolojik anlamda net ve belirgin biçimdePsikolojik olarak tanımlanabilir ama karmaşık yapıda
Eyleme dayalı ve hedefe yönelik oluşumBir duruma adapte olma; kendine ve başkalarına yönelik tutum ve düşünceler üzerinden oluşum
ÇatışmaÖzgül ve dış dünya odaklı. Belirgin.Yapısal: toplumsal ilişkiler odaklı. Belirsiz.

KAYNAKÇA

  1. Farhadi, A. (Yöneten). (2011). Bir Ayrılık (Jodaeiye Nader Az Simin) [Sinema Filmi].

  2. Godfrey Cheshire’den aktaran Melike Günhan, “Scenes From a Marriage”, Film Comment, Vol.48, No.1, (January/February 2012), s.62.

  3. Scheler’e göre değerler, taşıyıcıları bakımından kişi değerleri (ahlak değerleri), canlının değerleri ve değer taşıyan şeylerin değerleri diye üçe ayrılabilir. Derece bakımından, birinci değerler bütününe “yüksek değerler”, ikinciyle üçüncüye de “aşağı değerler” denir. Ayrıca değerleri olumlu ve olumsuz değerlere ayırır; her değerin de karşıtı vardır (güzel-çirkin, doğru-eğri vb.). Max Scheler’den aktaran: İonna Kuçuradi, Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik.

  4. “Hamartia (Yun.): Tragedyada, durumu sezememekten, anlayamamaktan doğan yanılma ve onun gelişmesi; Aristoteles’e göre tragedyadaki çatallaşmanın nedeni bu yanılmadır.” Taner, H., Nutku, Ö., & And, M. (1966). Tiyatro Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumları Yayınları.