PALTO ÖYKÜSÜ VE PALTO OYUNU

Gogol’ün ”Palto” adlı öyküsü ve Jean Cosmos’un ”Palto” adlı oyunu üzerine karşılaştırmalı dramaturji çalışması.

• Oyunun geçtiği dönem ana öykünün geçtiği dönemle aynıdır. Dönemi yansıtmak amacıyla dekor olarak ‘’Çarın resmi, azizlerle ilgili bir tablo, Napolyon savaşıyla ilgili bir tablo ve o dönemin ekonomik yapısını yansıtan faiz ve zam tabelaları’’ kullanılmıştır.
• Öykünün uyarlamasında Nikolay G. Karakteri eklenmiş. Bu karakter Palto hikayesinin yazarı Gogol’dür.
• Muhasebe dairesine (Moskovadan) yeni birini getirme fikri, dönemi, oyunun geçtiği mekanları ve karakterleri tanımak açısından oldukça işlevsel bir müdahaledir. Yeni karakterin oyun metninin dünyası içerisinde geziniyor olması (ana öyküyü bilmeyen) seyircilerin oyunun hikayesini anlayabilmesi açısından oldukça faydalı bir müdahaledir. Jean Cosmos bu müdahalesiyle Gogol’ün ana hikayedeki ‘’taraflı anlatıcı pozisyonuyla’’ paralel bir ilişki kurmuştur.
• Ana öyküdeki Akakiy Akakiyeviç’in ismi konusu oyunda da vurgulanmıştır. Babasının adını alan Akakiy, alt seviye memuru olan babasının kaderini de almıştır. Jean Cosmos bu önemli noktayı oyun metnine özenle yerleştirmiştir.
• Ana öyküde Akakiy, sekreterlerin gereksiz insanlar olduğunu söylemektedir. Jean Cosmos’un Nikolay G. Karakterini sekreter yardımcısı olarak getirmiş olması da manidar bir müdahaledir.
• Nikolay G. Karakterinin yanlışlıkla paltoyu yırtması da yine ince düşünülmüş bir eklemedir.
• Ana öyküde dikilecek olan paltonun ücretini denkleştirme konusunda Akakiy’nin patronunun beklenmedik bir zam yaptığı ifade ediliyordu. Oyun metninde ise Akakiy’nin bu parayı denkleştirmek için aile hatırası eşyalarını Olayev adlı eskiciye 23 rubleye satarak elde ettiğini görüyoruz. Olayev karakteri sırıtmadan uygun bir şekilde oyunun hikayesine yerleştirilmiş. Buna ek olarak: Nikolay G.’nin de maddi yardımı oluyor Akakiy’e. Bu sebeple yeni paltoyu alabiliyor. Nikolay G.’nin yardım etmesi de ana öyküdeki deuch machine olayına bir gönderme olarak yorumlanabilir.
• Oyun metninde paltonun samur kürkü mü yoksa kedi kürkü mü olması gerektiği belirginleştirilmiş. Akakiy’nin samur kürkü hayali üzerinden üst rütbelilere imrendiği izlenimi güçlendirilmiş. Ve ana öykünün aksine oyun metninde paltonun kürkü kedi kürkü yerine samur kürkü olarak işlenmiştir.
• Oyun metnindeki ‘’Ökçe ayakkabının en çabuk yıpranan yeridir’’ gibi detaylar ana hikayedeki gerçekçi detaylarla benzerlik gösteriyor.
• Ana metinde Akakiy paltonun dikim ve giyim sürecini gizli yürütmüştü. Oyun metninde ise dikim süreci Kovalov aracılığıyla dairede başlatılıyor. Giyim süreci ise akşamki toplu buluşmaya saklanıyor. Jean Cosmos oyunlaştırmadaki bu tercihi Akakiy’nin paltoyla göz önüne çıktığı anı daha iyi vurgulamak için yaptığı görülüyor. Akşamki toplu buluşmaya dair beklenti yükseliyor.
• Ana metinde akşamki toplu buluşmaya Akakiy tek başına gidiyordu. Oyun metninde ise terzisi Petroviçle birlikte gidiyor.
•  Ana öyküde Akakiy’nin sokakta dolaştığı kısımda gururlu bir şekilde gelişigüzel dolaştığı görülüyordu. Oyun metninde ise yeni paltosuyla konuştuğu ve onu gezintiye çıkardığı görülüyor. Akakiy’nin paltosuyla olan diyaloglarından Petersburg’un memurlarına değindiği görülüyor. Bu noktada ana öyküdekine kıyasla Akakiy’nin daha iyi bir gözlemci olduğunu görüyoruz. Etrafında olup bitenleri anlayan bir Akakiy portresi çiziliyor.
• Akakiy akşamki görüşmeye Petroviç ile gidiyor ama görüşmenin ardından sokağa yalnız başına gidiyor. Bu noktada bir boşluk olduğu söylenebilir.
• Nahiye Komiserliğindeki komiserin Akakiy’i geçiştirmek için söylediği ‘’Petroviç’i tanırım, ünlü bir berberir’’ demesi oldukça komik bir durum yaratmaktadır. Bu komiser ana metinde yoktur. Oyun metninde Petersburg’ta işlenen suçlardan dolayı bıkmış ve istifa etmek isteyen bir kişi olarak hikayeye dahil edilmiştir. Metne yapılan faydalı karakterlerden biridir bu komiser.
• Gvosdikov karakteri Rusya ve Fransa arasındaki çekişmelere değinmek amacıyla gazateden bir haber okuyor. Jean Cosmos bunun gibi detaylarla dönemin siyasi yapısına göndermeler yapıyor.
• Akakiy’in son bir umut gittiği üst mevkili Rondin adlı kişiyle olan münasebeti ana öyküden biraz farklı işlenmiş oyunda. Rondin ana öyküde bir erkek arkadaşıyla sohbet etmektedir. Oyunda ise hayranlık duyduğu Tanya adlı kadınla tiyatro oyununa gitmek üzeredir. Bunun dışında olaylar ana öyküdeki gibi ilerler. Akakiy Rondin tarafından ağır bir aşağılamayla reddedilir.  Bu aşağılamalar ses aracılığıyla sahnede yankılanıp etki arttırılır.
• Oyun metnine Akakiy’nin Rondin tarafından reddedilişinin ardından düşsel bir sokak sahnesi yazılmıştır. Burada oyun kişilerinin önceki repliklerinin ses aracılığıyla sunulduğu ve bununla birlikte ışık oyunlarının yapıldığı görülür. Akakiy’nin bilinçaltı sahneye oldukça başarılı bir yöntemle aktarılmıştır. Bu durum ana öyküdeki rüya kısmıyla örtüşmektedir. Bilinçakışı tekniği kullanılmıştır.
• Oyunun finalinde Akakiy için yapılan cenaze merasimi sahnesi vardır. Bu sahnede oyundaki kötü çizilen kişilerin paltoları çalınmaya başlar ve finalde Rondin’in paltosu da çalınır. Akakiy’nin hayaleti tüm paltoları ve ünvanları elde eder ve hepsini reddedip insanları bu unvan saçmalığından kurtarmak ister.
• Ana öykünün ve oyun metninin finali örtüşmektedir. Fakat oyun metninin finalinde sosyalist bir söylem sezilmektedir.