AYI – ANTON ÇEHOV
Ayı , Anton Çehov ‘un 28 yaşında yazdığı kısa bir oyundur. Oyununun yazıldığı dönem (1888) Rus toplumunda önemli siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel değişimler sürecine tekabül eder. Bu anlamıyla o dönem Rus toplumunun içinden geçtiği kaotik durumun karmaşasını oyundan okumak mümkündür denebilir.
Dönemin Rusya’sının kaotik yapısını göz önüne alırsak, Çehov’un ‘Ayı’ adlı bu oyununda hicve uygun bir alegorik yapı kurmuş olması da olasılık dahilinde görünüyor. Bu fikri destekleyici bir tablo çizecek olursam:
| İMPARATOR (II. Aleksandr Nikolayeviç) | RUSYA İmparatorluğu | TOPRAK AĞALARI (Serf Ağaları) | AYDINLAR | HALK |
| Nikolay Mihayloviç | Yelena İvanovna Popova | Grigoriy Stepanoviç Smirnov | Luka | Tobi |
Yukarıdaki tabloyu esas alarak yapılan bir okumada Çehov’un kurduğu alegorik hiciv açık bir şekilde görülecektir. Daha iyi anlaşılması açısından dönemin kaotik Rusya’sına dair bazı notlar düşeyim:
- II. Aleksandr Nikolayeviç 1855 – 1881 yılları arasında hüküm sürmüş Rus İmparatorudur. 1881’de suikastla öldürüldü. (Popova’nın ölen eşi Nikolay Mihayloviç…) II. Aleksandr Nikolayeviç 1861’de köylü serfliğini kaldıran kişiydi. (Smirnov’un bir toprak ağası olması tesadüfi değildir.)
- II. Aleksandr Nikolayeviç’in son dönemlerinde Rusya’da liberalizm etkisini göstermeye başlamıştı. Liberalizm dolayısıyla beraberinde kapitalizmi de getiriyordu. ABD’li sanayici Samuel Colt’un ürettiği Revolver ve yine ABD merkezli tabanca firması olan Smith & Wesson’un sürekli savaşlarla meşgul olan Rusya ile temasları oldukça fazlaydı. (Nikolay Mihayloviç’in yadigâr silahları da yine Smith & Wesson firmasının ürettiği Revolver’ markasındandır.)
Metin içinden bazı örnek diyaloglar:
‘’Dün sabahın köründe evden çıktım, bana borcu olan herkese uğradım ama bir tanesi bile borcunu ödemedi!’’ (Dönemin ekonomik zorlukları)
‘’ Ben ne yapayım? Faizcilerden kaçmak için balona mı bineyim?’’ (Kapitalizmin yıkıcılığı)
‘’Atlarla ilgilenmezsen senin sırtına binerim’’ (Halk ve iktidar ilişkisi)
‘’ Ne aksilik! Hava çok sıcak, bir kişi bile para vermedi, gece hiç uyuyamadım, bu yaslı eksik etek de para konularıyla ilgilenecek durumda değilim diyor… Başım ağrıyor… Votka mı içsem? Evet, votka içeyim.’’ (Rus insanı savrukluğu)
‘’ Peki benim kaç kere söylemem lâzım: Parayı hemen almam gerek. Parayı bugün vermezseniz yarın kendimi asmak zorunda kalacağım.’’ (Ekonomik durumun geldiği nokta)
‘’LUKA: Herkes çilek toplamaya gitti… Evde kimse kalmadı… Fenalaşıyorum! Su verin!’’ (Ülkeyi terk eden insanlar)
‘’Güçlü yumruklarınız, boğa gibi boynunuz olduğu için sizden korkacağımı mı sandınız? Sizin gibi bir cahilden?’’ (Çehov’un ağzından kalın kafalı Rus halkına)
‘’Daha önce hiç kimseyi sevmediğim kadar seviyorum! On iki kadını ben terk ettim, dokuzu beni bıraktı ama bir tanesini bile sizi sevdiğim kadar sevmedim…’’ (Verilen rakamlar o güne kadar Rusya’da iktidar olmuş kişilerle ilgili olabilir)
‘’Bir şey yok gidebilirsiniz ya da durun… Hayır, gidin! Sizden nefret ediyorum! Ya da hayır, gitmeyin! Ah, ne kadar kızgınım bir bilseniz!’’ (Rusya’nın Rus halkına karşı tavrı)
‘’ Luka, ahırdakilere söyle de bugün Tobi’ye hiç yulaf vermesinler.’’ (Halk yine aç kaldı)
Dolayısıyla, sahneleme yapılırken oyundaki bu alegorik yapının gözetilmesi oldukça önem arz ediyor.
Kaynakça
Çehov, A. (2012). Ayı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
